آثار و مصارف زکات
۱۱ مرداد ۱۳۹۹ 0
- آیه103سوره توبهخُذْ مِنْ امْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكّيهِمْ بِها وَ صَلِّ عَلَيْهِمْ انَّ صَلوتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ وَاللَّهُ سَميعٌ عَليمٌ(اى رسول!) از اموال آنها، صدقهاى (زكات) بگير، تا (به اين وسيله) آنها را پاك سازى و پرورش دهى و به آنها (هنگام گرفتن زكات) دعا كن كه دعاى تو، مايه آرامش آنهاست؛ و خدا (به دعاى مؤمنان) شنوا و (به مصالح مؤمنان) داناست.
در آيه 103 سوره توبه بعد از دستور گرفتن زكات، توسط پيامبر، مىفرمايد «تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكّيهِمْ بِها» يعنى تو با «گرفتن زكات» آنها را پاك مىكنى و رشد مىدهى، اين دستور، اشاره به دو بعد، تربيتى و اجتماعى زكات دارد.
در بعد تربيتى، مؤمنان با پرداخت زكات از دنياپرستى، بخل و امساك، پاك مىشوند و نهال نوعدوستى، سخاوت و توجه به حقوق ديگران در آنها پرورش مىيابد.
در بعد اجتماعى، با پرداخت زكات، مفاسد و آلودگيهايى كه به خاطر فقر و اختلاف شديد طبقاتى و محروميت گروهى از جامعه ايجاد مى‌شود، از بين رفته، صحنه اجتماع از اين آلودگيها پاك مى‌شود و نيز همبستگى اجتماعى و رشد و پيشرفت اقتصادى در پرتو اينگونه برنامهها، تأمين مىگردد. بنابراين، حكم زكات هم «پاك كننده فرد و اجتماع است (تُطَهِّرُهُمْ) و هم رشد دهنده بذرهاى فضيلت در افراد و هم سبب پيشرفت جامعه (تُزَكّيهِمْ) و اين رساترين تعبير درباره زكات است.»
مصارف زكات
- آیه60 سوره توبهإِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّهِ وَابْنِ السَّبِيلِ ۖ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌصدقات، تنها به تهيدستان و بينوايان و متصديّان [گردآورى و پخش] آن، و كسانى كه دلشان به دست آورده مى‌شود، و در [راه آزادى] بردگان، و وامداران، و در راه خدا، و به در راه مانده، اختصاص دارد. [اين] به عنوان فريضه از جانب خداست، و خدا داناى حكيم است.
منحصراً زكات مخصوص فقرا و مساكين و كاركنانى است كه براى جمعآورى آن كار مىكنند و كسانى كه براى جلب محبتشان اقدام مى‌شود و براى آزادى بردگان و بدهكاران و در راه (تقويت آيين) خداوند و واماندگان در راه، اين يك فريضه (مهم) الهى است؛ و خدا دانا و حكيم است.
در اين آيه شريفه خداوند به روشنى مصارف واقعى زكات را بيان كرده و آن را با كلمه (انّما) كه دلالت بر حصر دارد آغاز نموده و اين نشان مىدهد كه بعضى از افراد خودخواه، يا بى خبر، انتظار داشتند بدون هيچگونه استحقاق، سهمى از زكات دريافت دارند كه با كلمه (انّما) دست ردّ به سينه همه آنها زده شده است. به هر حال خداوند مصارف زكات را در هشت مورد خلاصه مىكند
- . فقرا
- مساكين (فقير) يعنى كسى كه در زندگى خود كمبود مالى دارد هر چند مشغول كسب و كارى باشد و هرگز از كسى سئوال نكند امّا (مسكين) كسى است كه نيازش شديدتر است و دستش از كار كوتاه است و به همين جهت از اين و آن سئوال مىكند.
- گروهى كه براى جمع آورى زكات و اداره بيتالمال، سعى وكوشش مىك نند.
- (مؤلّفة قلوبهم) كسانى كه براى پيشبرد اهداف اسلامى انگيزه معنوى ندارند و با تشويق مالى مىتوان تأليف قلب و جلب محبت آنان نمود مانند كفار و غير مسلمانان كه به خاطر استفاده از همكارى آنها در جهاد از طريق كمك مالى تشويق مىشوند.
- آزاد ساختن بردگان.
- پرداخت دين بدهكاران
- در راه خداوند: منظور از آن تمام راههايى است كه به گسترش و تقويت آيين الهى منتهى مى‌شود اعم از مسأله جهاد و تبليغ و مانند آن.
- واماندگان: يعنى مسافرانى كه بر اثر علتى در راه ماندهاند، زاد و توشه و مركب كافى براى رسيدن به مقصد ندارند هر چند افراد بى بضاعتى نيستند ولى بر اثر دزدزدگى يا بيمارى يا گم كردن اموال خود يا علل ديگر به چنين وضعى افتادهاند اين چنين اشخاص را بايد از طريق زكات به مقدارى كه براى رسيدن به مقصد لازم است بىنياز ساخت.
اکبر دهقان،راه رشد، ص: 89