سوالات زکات :‌آيا مصرف زكات تنها در هشت مورد ذكر شده است ؟

در آيه 58 سوره توبه ، منافقان پيامبر عزيز را در مورد نحوه مصرف زكات سرزنش مى كردند و مى گفتند كه چرا زكات جمع آورى شده را فقط در موارد خاص مصرف مى كند.

خداوند مى فرمايد: انتقاد و كنايه زدن آنان بر اساس منافع شخصى است ، اگر مقدارى از زكات به آنان داده شود راضى مى گردند و اگر داده نشود، عصبانى مى شوند. (1)

و در آيه بعد مى فرمايد: اگر اين منافقان (به جاى انتقاد و انتقام )، به آنچه خدا و رسول به آنان عطا كرده بود، راضى بودند و مى گفتند خداوند ما را كفايت مى كند، و در آينده خدا و رسول از فضلش به ما لطف خواهند كرد، برايشان بهتر بود.

سپس در آيه 60 همين سوره با صراحت و قاطعيت مصرف زكات را در هشت مورد منحصر كرده است كه ما اين آيه را به صورت يك تقسيم رياضى ترسيم مى كنيم كه جمله صدقات ، مقسوم و هشت مورد مصرف ، مقسوم عليه باشد و اينك ما بايد شاهد خارج قسمت باشيم كه جمع خارج قسمت چهره نظام اسلامى است .

يك بار ديگر با دقت به اين تقسيم نگاه كنيم ، اگر نظام اسلامى مقدارى از اموال اغنيا و پر در آمدها را بگيرد و در مصارف هشت گانه اى كه ذكر شده است مصرف كند، جامعه اسلامى به جامعه اى تبديل مى شود كه در آن زندگى فقرا تامين مى شود، كارگزاران را تشويق مى كند، دلها را جذب و نيروهاى اسير را آزاد مى كند، مهره هاى فلج و ورشكسته را به حركت در مى آورد، انواع كارهاى خدا پسندانه را ترويج مى كند و گرفتاران و در راه ماندگان را نجات مى دهد.

سپس در جمله پايانى آيه به دو نكته مهم اشاره مى شود: يكى اين كه تقسيم زكات بر هشت گروه از طرف خداوند واجب شده است : (فريضة من الله ) و در چيزى كه واجب شود، جايى براى چانه زدن نيست .

دوم اينكه سرچشمه اين قانون و اين نحوه تقسيم ، علم و حكمت الهى است : (و الله عليم حكيم ).

آرى ، اگر مبناى قانون ، اطلاعات محدود بشرى ، خواسته ها، يافته ها، بافته ها، عادات ، و رسوم ، شرايط سياسى و اجتماعى ، قبيله اى و قومى باشد، جاى ترديد و اظهار هست كه چرا زكات در هشت مورد مصرف شود ولى قانونى كه برخاسته از علم و حكمت بى نهايت الهى است و مطابق با عقل و فطرت و نيازهاى واقعى بشر در تمام عصرها و نسل هاست ، بايد با عشق پذيرفته شود و همان گونه كه در انجام دستورات پزشك متخصص ‍ چون و چرا نمى كنيم ، بايد در انجام فرامين الهى نيز تسليم باشيم . 

پی نوشت:

1-و منهم منيلمزك فى الصدقات فان اعطوا منها رضوا و ان لم يعطوا منها اذا هم يسخطون .

منابع: محسن قرائتى،کتاب زكات