احکام خمس (۲)

۲۶ مرداد ۱۳۹۹ 0

خمس مخارج و کارهای حرام

فرض کنید فرزندی بدون اطلاع پدر از امکانات او در راه حرام استفاده کند، به عنوان مثال پسر خانواده از تلفن، استفاده نامشروع و حرام نماید. حال با توجه به این که استفاده حرام جزو مؤونه زندگی نیست، آیا باید خمس آن مقدار از پول تلفن را که صرف کار حرام شده بدهند (با توجه به این که عین پول به مخابرات پرداخت شده و پسر پولی دریافت نکرده است)؟ و اگر باید بدهند چه کسی باید بدهد، پدر یا پسر؟ در ضمن پدر نمی داند که از تلفن استفاده حرام شده است.در توضیح این مطلب باید گفت: چون بدون اجازه پدر از تلفن و مال او استفاده کرده است، اگر پدر راضی نباشد، تمام مقدار پول مکالمات نا مشروع را باید به پدر بپردازد. شایان ذکر است که این مقدار از پول مکالمه که از طرف پسر در حرام صرف شده است جزو مؤونه سال این پسر محسوب نمی شود و باید خمس آن را بپردازد.اما اگر پدر راضی باشد، خمس این مبلغ هم به گردن پدر است؛ زیرا نظر تمام مراجع معظم تقلید این است که پولی که در راه حرام صرف شود، جزو مؤونه نیست و باید خمس آن را پرداخت.
1
1.عروة الوثقی، ج ۲، م ۶۱؛ فاضل، جامع المسائل، ج ۱، س ۹؛ مکارم، توضیح المسائل، م ۱۵۲۳، دفتر آیت ا.. خامنه ای.
منبع اصلی: دائرة المعارف اسلام پدیا


خمس جهیزیه

خمس پول جهیزیه در این مبحث مختصر نظر چند تن از مراجع عظام در مورد خمس حقوق دختری که حقوق دریافتی خود را جهت خرید جهیزیه اش پس انداز می کند و زمان ازدواجش نیز مشخص نیست، بیان می شود.
 حضرات آیات عظام، امام، تبریزى، صافى، سیستانى، مکارم و وحید: خمس دارد.[۱]
 حضرت آیت الله نورى: خمس ندارد.[۲]
 حضرت آیت الله فاضل و حضرت آیت الله بهجت: چنانچه پس‏انداز کوتاه مدت (مثلًا تا سه سال) باشد، خمس ندارد.[۳]
 حضرت آیت الله خامنه‏اى: اگر براى تهیه جهیزیه در آینده نزدیک (مثلًا تا دو سه ماه پس از سال خمسى) پس‏انداز شده باشد و با پرداخت خمس آن نتواند آنها را تهیه کند، خمس ندارد.[۴]
 پی نوشت: .[۱] امام، استفتاءات، ج ۱، س ۲۵ تبریزى، استفتاءات، س ۸۳۶ و ۸۹۱ صافى، جامع‏الاحکام، ج ۱، س ۷۴۸ مکارم، استفتاءات، ج ۲، س ۵۱۶ وحید، توضیح‏المسائل، م ۱۷۸۳ سیستانى sistani.org ،خمس، ش ۸٫ .[۲] استفتاءات، ج ۲، س ۳۸۰٫ .[۳] فاضل، جامع‏المسائل، ج ۱، س ۷۴۸ بهجت، توضیح‏المسائل، س ۳۹۱٫ .[۴] اجوبة، س ۸۶۰ و ۹۸۷٫ به نقل از کتاب پرسش ها و پاسخ ها (احکام خمس)، سید مجتبی حسینی، دفتر نشر معارف، قم، ۱۳۸۳٫
 منبع اصلی: دائرة المعارف اسلام پدیا

خمس سپرده و سود آن
در این مقال به بیان حکم خمس در خصوص خمس سپرده های کوتاه و بلند مدت و سود تعلق گرفته بر آنها و همین طور سپرده پس انداز قرض الحسنه از دیدگاه سه تن از مراجع عظام تقلید که از دفاتر ایشان دریافت شده است، پرداخته می شود.
حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی):نسبت به اصل سپرده، اگر از درآمد کسب باشد، سر سال  خمسى خمس دارد و نسبت به سود آن، اگر تا سر سال خمسى صرف در مؤونه نشود، متعلق خمس است.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):چنانچه سال بر آن بگذرد و مصرف نشود خمس دارد.
حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی):خمس اصل مال را باید پس از گذشت یک سال بدهد، اما حضرت ایة الله العظمى سیستانى در خصوص سودهاى بانک هاى دولتى در کشورهاى اسلامى اجازۀ تصرف در نصف سود را به شرط صدقه دادن نصف دیگر آن به فقراى متدین می دهند.
منبع اصلی: دائرة المعارف اسلام پدیا

خمس پول حج

شخصی مبلغی پول جهت ثبت نام حج تمتع پس انداز کرده یا به حساب ریخته است، برای روشن شدن وضعیت این پول از نظر تعلق خمس یا عدم تعلق خمس به آن، به دیدگاه های بعضی از مراجع عظام اشاره می شود.با توجه به این که مطلب فوق دارای دو وجه است؛ اول: پول پس انداز قبل از ثبت نام، دوم: پولی که برای ثبت نام حج به حساب ریخته شده است، لذا به هر دو وجه اشاره می شود:
ابتدا به بخش اول، یعنی پس انداز قبل از ثبت نام می پردازیم:
مراجع معظم تقلید به طور کلی، پولی را که پس انداز می شود متعلَّق خمس می دانند؛ مگر بعضی از آن بزرگواران که می فرمایند: به پولی که برای خرید مسکن یا تأمین لوازم و ما یحتاج زندگی پس انداز شود و تنها راه خرید مسکن یا دیگر لوازم زندگی منحصر به پس انداز باشد ، خمس تعلق نمی گیرد.[۱] [۲] [۳]
اما در مورد پولی که برای ثبت نام حج به بانک واریز می کند، در تعلق خمس به آن تفصیل داده شده است که به آن اشاره می شود:
امام و فاضل: اگر حج بر او مستقر بوده و راه رفتن به حج، جز با ثبت نام و واریز کردن پول به حساب ممکن نیست، خمس ندارد و در غیر این صورت، باید خمس آن را بپردازد.[۴]
حضرت آیة الله خامنه ای: پولی که برای ثبت نام حج یا عمره پرداخت شده اگر به عنوان اجرت سفر مطابق قراردادی که بین شخص و سازمان حج و زیارت بسته شده پرداخته اند، خمس آن واجب نیست مگر آن که پول را پس بگیرند.[۵]
بهجت، مکارم و صافی: خمس ندارد.[۶]
سیستانی: چنان چه رفتن به حج از راه دیگری (بدون زحمت) ممکن نباشد، خمس ندارد.[۷]
تبریزی و وحید: خمس دارد.[۸]
نوری: چنان چه از درآمد آن سالی است که در آن مستطیع شده، خمس ندارد.[۹]

پی نوشت:
[۱].  نمایه شماره ۶۹۶ (سایت اسلام کوئست: ۷۴۴).
[۲].  جامع المسائل ، حضرت آیة الله فاضل لنکرانی ، ج، ص ۱۷۱ ، سؤال ۶۵۴ ، چاپ مهر ، چاپ دوم، ۱۳۷۵٫
[۳].  توضیح المسائل، حضرت آیة الله محمد تقی بهجت ، ص ۲۷۲ ، م ۱۳۹۱، دفتر معظم له، چاپ امیر، چاپ هجدهم، قم، ۱۳۷۸ .
[۴]. امام خمینی، استفتاءات، ج ۱، س ۴۳؛ فاضل، جامع المسائل، ج ۲، س ۴۹۳٫
[۵].  همان، ص ۹۷ .
[۶]. حسینی، سید مجتبی، احکام خمس، ص ۶۳ ، دفتر نشر معارف ، چاپ چهارم ، ۱۳۸۵٫
.[۷] دفتر آیه الله العظمی سیستانی.
.[۸] آیه الله العظمی تبریزی، استفتاءات، س ۸۷۳؛ دفتر آیه الله العظمی وحید.
.[۹] حضرت آیه الله نوری، استفتاءات، ج ۲، س ۳۲۴٫
منبع اصلی: دائرة المعارف اسلام پدیا