انفاق در آیه 3 سوره بقره

سوره بقره آیه 3

در قرآن مجید راجع به انفاق تاكیدات فراوان شده و برای منفقین پاداشهایی بزرگ و ماندگار تعیین گردیده است. انفاق به عنوان عمل صالحی است كه اگر مطابق دستور قرآن كریم انجام پذیرد، جامعه اسلامی را همیشه به عنوان سیمایی مطلوب برای امت خود قلمداد نموده و باعث درونی شدن هر چه بهتر فرهنگ و ارزشهای اقتصادی اسلام در نهاد افراد می گردد. همچنین اصل انفاق به عنوان یك ارزش دینی نردبانی برای تقرب به سرچشمه كمال است، با توجه به سفارشات فراوانی که در قرآن وکلام گهربار ائمه اطهارعلیهم السلام آمده، از وظایف مهم افراد در جامعه اسلامی دستگیری از نیازمندان وتهیدستان است. هر کس به اندازه امکانات و توانمندی خویش وظیفه دارد که خلاء های موجود در زندگانی افراد را جبران و کمبودهای آنان را پاسخگو باشد. همان گونه که خداوند نیازمند و فقیر را با فقر و نداری امتحان می کند، ثروتمندان را نیز این گونه می آزماید. کمک به افراد نیازمند اگر همراه با خلوص نیت و به خاطر رضای پروردگارباشد دارای تأثیرات بی شماری است. برخی از آثار آن در همین جهان مشاهده می شود وبرخی از آثار آن در جهان دیگر، به عنوان پاداش های اخروی، ظاهر می گردد.

دراین مجموعه در حد توان به بررسی امر مهم و ارزشمند انفاق ، از دیدگاه قرآن وروایات ائمه معصومین علیهم السلام پرداخته تا بتوانیم به گوشه ای ازنتایج پربار دنیوی و اخروی انجام اعمال خیراشاره ای داشته باشیم.

                                                 آب دریا را اگر نتوان کشید       هم به قدر تشنگی باید چشید

سوره بقره آیه 3:

 الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَ يُقِيمُونَ الصلَوةَ وَ ممَّا رَزَقْنَهُمْ يُنفِقُونَ

«پرهيزكاران آنها هستند كه به غيب (آنچه از حس پوشيده و پنهان است) ايمان مى آورند، و نماز را بر پا مى دارند و از تمام نعمتها و مواهبى كه به آنها روزى دادهايم انفاق مى كنند«.

ارتباط با انسانها:

آنها علاوه بر ارتباط دائم با پروردگار رابطه نزديك و مستمرى با خلق خدا دارند، و به همين دليل سومين ويژگى آنها را قرآن چنين بيان مى كندو از تمام مواهبى كه به آنها روزى داده ايم انفاق مى كنند(و مما رزقناهم ينفقون)

 قابل توجه اينكه قرآن نمى گويد: من اموالهم ينفقون (از اموالشان انفاق مى كنند) بلكه مى گويد «مما رزقناهم» از آنچه به آنها روزى داديم ) و به اين ترتيب مسئله «انفاق» را آنچنان تعميم مى دهد كه تمام مواهب مادى و معنوى را در بر مى گيرد.

بنابر اين مردم پرهيزگار آنها هستند كه نه تنها از اموال خود، بلكه از علم و عقل و دانش و نيروهاى جسمانى و مقام و موقعيت اجتماعى خود، و خلاصه از تمام سرمايه هاى خويش ‍ به آنها كه نياز دارند مى بخشند، بى آنكه انتظار پاداشى داشته باشند.

نكته ديگر اينكه: انفاق يك قانون عمومى در جهان آفرينش و مخصوصا در سازمان بدن هر موجود زنده است، قلب انسان تنها براى خود كار نمى كند، بلكه از آنچه دارد به تمام سلولها انفاق مى كند، مغز و ريه و ساير دستگاه هاى بدن انسان، همه از نتيجه كار خود دائما انفاق مى كنند، و اصولا زندگى دسته جمعى بدون انفاق مفهومى ندارد.

ارتباط با انسانها در حقيقت نتيجه ارتباط و پيوند با خدا است، انسانى كه به خدا پيوسته و به حكم جمله مما رزقناهم همه روزيها و مواهب را از خدا مى داند، نه از ناحيه خودش، عطاى خداوند بزرگى مى داند كه چند روزى اين امانت را نزد او گذاشته، نه تنها از انفاق و بخشش در راه او ناراحت نمى شود بلكه خوشحال است، چرا كه مال خدا را به بندگان او داده، اما نتائج و بركات مادى و معنويش را براى خود خريده است، اين طرز تفكر، روح انسان را از بخل و حسد پاك مى كند، و جهان تنازع بقا را به دنياى تعاون تبديل مى سازد دنيائى كه هر كس در آن خود را مديون مى داند كه از مواهبى كه دارد در اختيارهمه نيازمندان بگذارد، همچون آفتاب نورافشانى كند بى آنكه انتظار پاداشى داشته باشد.

جالب اينكه در حديثى از امام صادق عليه السلام مى خوانيم كه در تفسير جمله و مما رزقناهم ينفقون فرمود: «ان معناه و مما علمناهم يبثون» :مفهوم آن اين است که از علوم و دانش هائى كه به آنها تعليم داده ايم نشر مى دهند، و به نيازمندان مى آموزند.

بديهى است مفهوم اين سخن آن نيست كه انفاق مخصوص به علم است، بلكه چون غالبا نظرها در مسئله انفاق متوجه انفاق مالى مى شود امام با ذكر اين نوع انفاق معنوى مى خواهد گستردگى مفهوم انفاق را روشن سازد.

ضمنا از اينجا به خوبى روشن است كه انفاق در آيه مورد بحث در خصوص زكات واجب، يا اعم از زكات واجب و مستحب نيست، بلكه معنى وسيعى دارد كه هر گونه كمك بلاعوضى را در بر مى گيرد