احکام خمس (۱)

۲۶ مرداد ۱۳۹۹ 0

نحوه محاسبه خمس اقلام مصرفی:

 مانند نان و حبوبات و غیره که در پایان سال خمسی باقی مانده و اقلامی که مقارن با پایان سال مالی جهت مصرف روزانه خریداری می شود، طبق فتوای مقام معظم رهبری به شرح زیر است. به نیازهاى مصرفى روزمره مانند برنج و روغن و غیر آنها، آنچه اضافه بیاید و تا سر سال خمسى باقى بماند، خمس تعلق می گیرد1و چون خمس به عین اجناس تعلق می گیرد؛ پس اگر سر سال خمسى مثلا پنج کیلوگرم برنج باقی مانده باشد یک کیلو گرم از همان برنج خمس است که یا باید عین همان یک کیلوگرم به عنوان خمس پرداخت کند و یا پولش را به قیمت روز حساب کرده و به دفتر مرجع تقلید خود بپردازد. اما از جهت زمان خرید فرقی بین اول سال یا آخر سال نیست؛ زیرا اگر در آخر سال و در ساعات آخری که به پایان سال خمسی باقی مانده جنسی را خریده که مصرف نشده، خمس به آن جنس تعلق می گیرد و اگر نخریده قطعا پول آن نزد او باقی است که خمس به پول آن تعلق می گیرد.
 منابع: توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج ‏۲، ص ۷۹ س ۹۱۲٫ منبع اصلی: دائرة المعارف اسلام پدیا

خمس چیزهایی که زکات آنها داده شده

یکی از مطالبی که در باب خمس مطرح می شود، این است که: به مالی که زکات به آن تعلق گرفته، و زکات آن هم پرداخت شده است، می تواند خمس هم تعلق بگیرد، به این صورت که: اگر اموال شخصی از مواردی باشد که به آنها زکات تعلق بگیرد، باید با در نظر گرفتن شرایط آن، زکاتش را بدهد و اگر بعد از دادن زکات آنها ، از مخارج سال زیاد بیاید، باید خمس آنها را نیز بدهد. 
منابع: توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏۲، ص ۱۰

خمس به پاداش و عیدی
در این مجال دیدگاه برخی از مراجع عظام و مجتهدین محترم در مورد تعلق خمس یا عدم آن را، به پاداش آخر خدمت و مواردی همچون عیدی ای که دولت به کارمندان می دهد، بیان می شود:
پاسخ سؤالات از دفاتر مراجع معظم تقلید دریافت شده، عبارت است از:
  • حضرت آیت الله خامنه ای:به طور کلی به پاداش و عیدی خمس تعلق نمی گیرد.
  • حضرت آیت الله العظمی سیستانی:در صورتی که این گونه مبالغ را قبل از سرسال بگیرید و تا رسیدن سر سال شما که همان اولین روز استخدام شما می باشد این اموال صرف در مخارج سالانه شما نشود و باقى باشد، خمس آن را باید بدهید.
  • آیت الله مهدی هادوی تهرانی:اگر هر یک از این پول ها از مخارج سال اضافه بیاید، به آنها خمس تعلق می گیرد.
منبع اصلی: دائرة المعارف اسلام پدیا

قرض دادن خمس به سادات فقیر

یکی از مسائلی که گاهی از جانب بعضی از مقلدین مراجع عظام مطرح می شود این است که، آیا می توان سهم سادات را به ساداتی که واقعاً نیازمند هستند، قرض الحسنه داد تا افراد بیشتری مشکلاتشان رفع شود؟

در پاسخ به این پرسش جوابیه چند تن از مراجع عظام تقلید بیان می شود.
امام خمینی (ره): باید به مرجع تقلید خود یا مجتهدی که مانند او از نظر کمیت و کیفیت به مصرف می رساند، بپردازد و نیز می تواند در جایی مصرف کند که مرجع تقلیدش اجازه می دهد.[۱]
مقام معظم رهبری: باید خمس را به ولی امر مسلمانان یا وکیل او بدهد و اگر به فتوای مرجع تقلید خود نیز عمل کند، موجب برائت ذمه می شود.[۲]
آیات عظام فاضل، نوری، مکارم، بهجت و وحید: باید سهم امام را به مرجع تقلید خود یا مجتهدی که مانند او از نظر کمیت و کیفیت به مصرف می رساند، بدهد و نیز می تواند در جایی مصرف کند، که مرجع تقلیدش اجازه می دهد و سهم سادات را بنابر احتیاط واجب، باید به مرجع تقلید خود و یا با اجازه او به سادات بدهد.[۳]
آیت الله العظمی تبریزی: باید سهم امام را به مرجع تقلید خود یا به مصرفی که او اجازه می دهد، برساند و چنانچه بخواهد به مجتهد دیگری بدهد، بنابر احتیاط واجب باید از مرجع تقلید خود اجازه بگیرد و سهم سادات را می توان به خود آنان داد.[۴]
آیت الله العظمی سیستانی: باید سهم امام را به مرجع تقلید خود یا به مصرفی که او اجازه می دهد، برساند و احتیاط واجب آن است که او مرجع اعلم و آگاه بر جهات عامه باشد و سهم سادات را می تواند به خود آنان داد.[۵]
آیت الله العظمی صافی: باید سهم امام را به مرجع تقلید خود یا مجتهدی که مانند او از نظر کمیت و کیفیت به مصرف می رساند، بدهد و نیز می تواند در جایی مصرف کند که مرجع تقلیدش اجازه می دهد و سهم سادات را نیز می توان به خود آنان داد.[۶]
پی نوشت:
[۱]. توضیح المسائل مراجع، م ۱۸۳۴٫
[۲]. خامنه ای، اجوبة، س ۱۰۰۴ و ۱۰۰۲٫
[۳]. توضیح المسائل مراجع، م ۱۸۳۴؛ نوری، توضیح المسائل، م ۱۸۳۰؛ وحید، توضیح المسائل، م ۱۸۴۳٫
[۴]. توضیح المسائل مراجع، م ۱۸۳۴٫
[۵]. همان.
[۶]. همان.
منبع اصلی: دائرة المعارف اسلام پدیا