قرض الحسنه در آیه 2 سوره مائده

سوره مائده آیه 2:

وَتَعَاوَنُواْ عَلَى الْبرِّ وَالتَّقْوَى وَلاَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُواْ اللّهَ إِنَّ اللّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ

«يکديگر را درکارهاي نيک و احسان و پرهيزگاري ياري کنيد و برگناه و ستم و تعدي همدست نشويد و از خدا بترسيد که عقوبت او شديد است.»

یكی از اصل های مهمّ اسلامی، اصل قرض الحسنه (وام دادن بدون سود) می باشد كه درقرآن و زندگی امامان علیهم السلام اهتمام بسیاری به آن داده شده است. واژه «قرض» درریشه لغوی به معنی بریدن است. از این رو عرب به قیچی كه برّنده است، مقراض میگویند. استعمال این واژه در وام بدون بهره، از این رو كه انسان وقتی می تواند بهچنین كار نیكی توفیق یابد كه دلبستگی به مال و ثروت را از خود ببرّد و قطع كند، وگرنه به چنین توفیقی نخواهد رسید و معنی دیگر بریدن این است كه قرض دهنده قسمتی ازاموالش را جدا كرده و به قرض گیرنده می دهد. لازم به تذكر است كه قرض دادن به قرض پول، منحصر نیست. بلكه شامل قرض كالاهای مختلف نیز می شود مثلاً همسایه ای می خواهدعروسی كند و نیاز به فرش و ظرف دارد، شما به مدّت یك هفته یا یك ماه، مقداری ظرف وفرش به او قرض می دهید. این كار نیز قرض الحسنه است. كوتاه سخن اینكه: به طور كلیت وفیق به انفاق های مالی به بریدگی و وارستگی بستگی دارد. چرا كه اگر انسان به ثروت دنیا وابسته باشد و از آن دل نكند، هرگز حاضر نمی شود به انسان نیازمندی وام بدون بهره بدهد.

در داستان حضرت ابراهیم خلیل علیه السلام در رابطه با اطمینان و یقین به معاد،خداوند به او فرمود: چهار پرنده را بگیر و آنها را ذبح كن و گوشت آنها را مخلوطكرده و ده قسمت كن و هر جزیی از آن را روی كوهی بگذار و سپس در جایی بنشین و آن چهار پرنده را به اذن خدا صدا بزن آنها زنده می شوند و نزد تو پرواز می كنند. ابراهیم چنین كرد و آنها زنده شدند و نزد ابراهیم آمدند. قلب ابراهیم علیه السلام سرشار از یقین به معاد و زنده شدن مردگان در قیامت شد (مجمع البیان، ج 2، ص 373،ذیل آیه 260 بقره)

مرحوم شیخ صدوق روایت می كند كه این چهار پرنده عبارت بودند از: طاووس، كركس،خروس و مرغابی كه هر كدام از اینها به یكی از صفات رذیله انسان اشاره می كند؛ طاووس اشاره به دلبستگی زینت دنیا است، كركس اشاره به آرزوی دراز، خروس اشاره به طغیان شهوت جنسی، و مرغابی اشاره به حرص است. اگر انسان این چهار صفت را از خود دور كندمی تواند به كمالات عالی انسانی نائل شود. (خصال صدوق، باب الاربعه، ص 216). مولانادر كتاب مثنوی، این مطلب را با اندكی تفاوت، به صورت شعر بیان كرده:

تو خلیل وقتی ای خورشید هُش    ***      این چهار اطیار رهزن را بكش

خُلق را گرزندگی خواهی ابد      ***      سر ببر زین چار مرغ شوم و بد

(مثنوی، آغاز دفتر پنجم)

توضیح بیشتر اینكه؛ عبادات بر دو گونه است: غیر مالی و مالی. عبادات غیر مالی مانند: نماز، روزه و... عبادات مالی مانند: خمس، زكات، قرض الحسنه و... در عبادات مالی باید دست در جیب كرد و از علاقه به مال و پول برید، زیرا گذشتن از مال و ثروت مشكل و دشوار است. قرض الحسنه علاوه بر اینكه یك مسأله اجتماعی است یك مسأله اخلاقی نیز است. زیرا اوّلاً روح محبّت و تعاون كه یك صفت ممتاز اخلاقی است موجب رواج قرض الحسنه در جامعه می شود، و ثانیاً این كار نیك، روح برادری و عطوفت را زنده می سازدو موجب سلامت جامعه از ربا و پیامدهای شوم و ویرانگر آن می شود. از این رو درروایات اسلامی به یكی از حقوق مؤمنان نسبت به همدیگر یاد شده است، از جمله امام باقر علیه السلام در ضمن شمارش حقوق مؤمن نسبت به مؤمن، فرمود: «و یفرّج عنه كربته و یقضیدینه؛از حقوق مؤمن بر مؤمن این است كه اندوه او را برطرف سازد، و قرضش راادا كند» (اصول كافی، ج 2، ص 169).