مجموعه سوالات درباره زکات (۱)

خست بايد دانست که حجاب زنان در طول تاريخ با توجه به فرهنگ ورسوم قبايل و ملتها به گونه هاي مختلف رعايت مي شده زيرا زنان به عنوان ناموس خانواده هميشه مورد حمايت و حفاظت بوده اند. آنچه اسلام به آن پرداخته حجاب کاملتر و برتر مي باشد که براي توضيح بيشتر به نكاتى اشاره مى‏كنيم:
1- به نظرمى ‏رسد حكم ايجاب حجاب در سال ششم هجرت تشريع گرديد. شاهد بر آن، آيات سوره نور است که داستان معروف افك در آن آمده است. در همين زمان بود كه منافقين و اراذل و اوباش در صدد برآمدند با ايجاد شايعه درباره زنان پيامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) و با درست كردن مزاحمت‏هاى راهى براى زنان آزاده به بهانه كنيز انگاشتن آنها قلوب پيامبر و مسلمانان راجريحه ‏دار بكنند. به دنبال اين اوضاع و شرايط بود كه خداوند آيات مربوط به پوشش رابراى بازگويى به امت نازل فرمود.
2- آيات مربوط به حجاب در دو سوره ازقرآن (نور و احزاب) آمده است. سوره نور، آيه 30 و 31 كيفيت پوشش را بيان مى ‏كند. ابتدا مى ‏فرمايد: بگو (اى پيامبر) براى مؤمنين و مؤمنات كه نگاه‏ هايشان را كوتاه كنند يعنى هنگام نگاه به يكديگر به صورت خيره به هم نگاه نكنند. از نگاه به گونه وراندازى و استقلالى پرهيز كنند. آنگاه به زنان مومن خطاب كرده و مى ‏فرمايد: «وليضربن بخمرهن على جيوبهن»؛ مى‏ بايد روسرى خود را بر روى سينه و گريبان خويش قراردهند»،(احزاب، آيه 59). هم به اين مطلب اشاره دارد. در اين آيه چنين آمده است: اى پيغمبر... به زنان مؤمن بگو كه جلباب‏ هاي (روسري) خويش را به خود نزديك سازند.
روشن است كه وقتى به زن بگويند روسرى ‏ات را به خود نزديك كن مقصود اين است آن را رها نكن، آن را جمع و جور كن و خود را با آن بپوشان. اطلاعات بيشتر درباره كيفيت خاص پوشش را از همان آيه 31 سوره نور كه گذشت بهتر مى‏ توان استنباط كرد.
3- صاحب كشاف، وضع زنان را در پيش از نزول آيات حجاب چنين شرح مى ‏دهد: زنان، گريبان‏ هايشان گشاد و باز بود، گردن و سينه و اطراف سينه‏هاشان ديده مى ‏شد و داخل روسرى‏ها را معمولاً از پشت سربرمى‏ گرداندند (همان‏طور كه الان بين مردان عرب متداول است) و قهراً قسمت‏هاى گردن و بناگوش و سينه ديده مى‏شد،(كشاف، ج 3، ص 231).

بعضي از بزرگان گفته اند که اول علم، سکوت است؛ بعد شنيدن، سپس حفظ کردن، و بعد از آن عمل کردن، و آخر منتشر ساختن آن است.
هر کسي که در مسيرتعليم و تربيت مراتبي را طي کرد مي بايست سرمايه هاي علمي خود را به افرادي که شايسته و نيازمند به دانش هستند، بذل و انفاق کند و در نشر علم و اعطاء آن به چنين مردمي، بخل نورزد چون خداوند همانگونه که از انبياء پيمان گرفت تا در نشر حقايق و گزارش به مردم، دريغ نورزند، از دانشمندان نيز پيمان گرفت که در تعليم علم به افراد نيازمند، فروگذار نکنند بلکه سعي خود را در ترويج علم به کار گيرند.
از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که فرمود: «در نوشتاري از حضرت علي(علیه السلام) چنين خواندم: خداوند از نادانان پيمان نگرفت که پوياي دانشمندان باشند [تا از آنان معرفت و آگاهي کسب کنند]، مگر آنگاه که قبلاً از دانشمندان پيمان گرفت که علم و آگاهي خويش را دراختيار نادانان قرار دهند...»،(1)
و باز از آن امام همام روايت شده است که ضمن تفسير آيه: «و لا تصعر خدک للناس»؛ فرمود: بايد همه مردم ازلحاظ دريافتهاي علمي از ديدگاه تو، مساوي و برابر باشند [و بايد سهم و بهره از علم را بطور مساوي به آنها بپردازي و در ميان آنها تبعيض روانداري] (2)
جابرحعفي از امام صادق(علیه السلام) آورده است که فرمود: «زکوه العلم انتعلمه عباد الله»؛ زکات علم و دانش، اين است که آنرا به بندگان خدا تعليم دهي (3)
آري پيام فرمايش صادق آل محمد(علیه السلام) اين است که بايد عالم، به شکرانه نعمتي که خداوند نصيب او نموده است ديگران را نيز از دانش بهره مند سازند. در اين شرايط است که يکي از حقوق علم و آگاهي را ادا نموده است.
اما اينکه آيا نشر علم واجب است يا نه؛ بايد بگوييم ترويج علم يک توصيه اخلاقي است و وجوب شرعي را که تحت عنوان احکام تکليفي است، در بر نمي گيرد. اگر عالمي و دانشمندي علم خود را از ديگران دريغ بورزد يا اگر شرايط ارائه آن فراهم نباشد واجبي از او ترک نشده است.
پی نوشت:
1) منيه المريد، شهيد ثاني، ص 93
2) سوره لقمان، آيه 18؛ کافي، ج 1، ص 51
3) منيه المريد، ص 64