مجموعه سوالات درباره زکات (۲)

در ابتدا گفتنى است كه نيمى از خمس سهم سادات است و از نظر فقهى و حديثى، جاى ترديد در مسأله نيست (فتواى آقايان فاضل و سيستانى نيز چنين است). درجواب اشكالات شما بايد گفت كه اولاً؛ اسلام راه‏ هايى جهت رفع نياز همه نيازمندان مشخص كرده كه از آن موارد زكات و خمس است و تبعيضى در بين نيست؛ زيرا خداوند رعايت حال همه را يكسان نموده و غير سادات فراموش نشده‏ اند.
ثانيا؛ سهم سادات با اجازه امام و مجتهد جامع ‏الشرايط فقط به سادات فقير داده مى ‏شود (مثل زكات كه به فقرا داده مى‏ شود) و اين طور نيست كه به همه سادات تعلق گيرد.
ثالثا؛ اگرسهم سادات زيادتر از نياز فقراى سادات باشد، به بقيه وجوه مصرفى خمس تعلق مى ‏گيرد ودر آن موارد مصرف مى ‏شود. پس همه آن را به تعداد محدود نمى ‏دهند تا تجمع ثروت پيش آيد.
رابعا؛ همه زكات به فقرا تعلق مى ‏گيرد در حالى كه نيمى از خمس سهم سادات است. بلى بين سادات و غير سادات از اين جهت تفاوت هست كه به يك گروه زكات تعلق مى‏ گيرد و به گروه ديگر خمس و خود اين مسأله داراى حكمت‏هاى مختلف و مهمى است كه از آن جمله مى ‏توان به مشخص بودن ذريّه پيامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) در بين مردم اشاره كرد. اين امر هم موجب مى‏ شود ذريه آن حضرت حفظ گردند و هم موجب مى ‏گردد اين گروه بيشتر مراقب اعمال و كردار خويش باشند؛ زيرا انتسابشان به حضرت رسول(ص)، آنان را از ديگر افراد متمايز كرده است. هم‏چنين كسانى با منتسب ساختن خود به خاندان پيامبر(صلی الله علیه و آله وسلم)، به جمع‏ آورى اموال مردم (صدقات) نپردازند و با سوء استفاده از عنوان خاندان رسالت، چهره ناپسندى از آنان ارائه نكنند. بلى اگر نيازمندى در بين آنان وجود داشت، از اموالى كه تحت نظر امام معصوم(علیه السلام) و يا وكلاى ايشان است، به آنان پرداخت مى‏ گردد.
منابع:
آشنايى با قرآن، ج 3، شهيد مطهرى.

بلى وقتى عقل كامل شود سخن اندك مى‏ شود ولى كدام سخن؟ سخن بيهوده و بى ‏اساس و لغو نه سخنى كه نشر علم و دانش و يا انجام ديگر وظايف باشد. در احاديث متعددى آمده است: رسول خدا(صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: «من كتم علما نافعا الجمه الله يوم القيامه بلجام من النار؛ كسى كه علم سودمندى را بپوشاند خداوند در قيامت لگامى از آتش بر او مى‏ زند»(1) از امام على (علیه السلام) روايت شده كه فرمودند: «خدا از جاهلان پيمان فراگيرى نگرفته مگر آنكه از عالمان پيمان آموختن گرفته است» (2)
پی نوشت:
1) بحار الانوار ج 2 ص 78
2) بحار الانوار ج 2 ص 78

اولاً: تمامی خمس به سادات داده نمی شود، بلکه نصف آن که همان یک دهم باشد به آنان داده میشود و نصف دیگر آن، مربوط به امام«رحمه الله» است که در این زمان به مجتهدان داده می شود، تا در رده دین و ترویج احکام الهی و اداره حوزه‏ های علمیه صرف نمایند. ثانیاً: همان طور که روشن است، به طور کلّی حقوق واجب مالی، از قبیل خمس و زکات برای بهبود وضع زندگی طبقات محروم و تعدیل اختلافات طبقاتی است. و یک دهم مخصوص سادات فقط به سادات فقیر داده می شود، تا حداقل امکانات زندگی را طبق شؤون خود داشته باشند. ثالثاً: بر فرض اینکه تمامی مسلمانان به وظیفه خود عمل کنند و حقوق واجب خود را پرداخت نمایند، اگر سهم سادات از مصارفی که برای آن معیّن شده است زیاد بیاید، این زیادی به سادات داده نمی شود؛ بلکه این زیادی مخصوص امام«رحمه الله» است و اگر سهم سادات کم باشد و زندگی سادات فقیر را اداره نکند، از سهم امام«رحمه الله» کمبود آن را جبران می کنند.

امام: اگر محتاج است، ديگران مى‏ توانند به او زكات بدهند.همه(به جز امام): اگر محتاج است و پدر و مادر او مخارجش را نمى‏ پردازند، ديگران مى‏ توانند به اوزكات دهند.
منابع:
توضيح ‏المسائل مراجع، م 1948 و تعليقات على العروه، ج 3؛ اوصاف المستحقين الزكاة، م 11؛ توضيح المسائل مراجع، م 1948 و وحيد، توضيح المسائل، م 1965

 اگر فرزندان فقير باشند، پدر و مادر بايد مخارج واجب آنان را بپردازند و نمى‏ توان چيزى از زكات فطره به آنها داد.
منابع:
توضيح المسائل مراجع، م 1948 و خامنه‏ اى، استفتاء، س 880.

امام، تبريزى، بهجت، فاضل و نورى: اگر نمى‏ تواند بدهى خود را بپردازد، دادن فطره به او اشكال ندارد.
سيستانى، صافى، مكارم و وحيد: بنابر احتياط واجب، بايد فطره را به فقير داد. پس اگر فرد بدهكار فقير است،دادن فطره به او جايز است.
منابع:
توضيح المسائل مراجع، م 1925، 2014 ؛ خامنه‏ اى، استفتاء، س 893؛ توضيح المسائل مراجع، م 1925، 2014 ؛ وحيد، توضيح المسائل، م 2031، 1942.