مجموعه سوالات درباره زکات (8)

پرداخت زكات با شرايطش هر ساله واجب است. يكي از شرايط اين است كه حداقل تعداد گوسفند ها چهل رأس باشد. از اين تعداد يك عدد به عنوان زكات بايد پرداخت شود. اگر سال آينده نيز چهل گوسفند يا بيشتر داشته باشد، باز بايد يك گوسفند بدهد.[1] 1.توضيح المسائل مراجع، ج2، مسئلة‌1924.

بر اساس رواياتي كه در مورد زكات وارد شده، زكات واجب بر نُه چيز با شرايطي واجب مي شود و بر بقية چيزها تعلق نمي گيرد گرچه نسبت به برخي از چيزها پرداخت زكات مستحب است. محقق در شرايع الاحكام فرمود: "آنچه كه از زمين بيرون مي آيد، دادن زكات آن ها مستحب است".[1] بنابراين دليل بر اين كه زكات بر نه چيز واجب است و بر بقية موارد مستحب است رواياتي است كه فقها از آن ها وجوب و استحباب را استفاده كرده اند. زكات پرتغال، پسته و برنج در صورتي كه به حدّ نصاب برسند مستحب است. 1.محمد حسن نجفي، جواهر الكلام، ج 15،‌ص 253.

زكات به نُه چيز تعلق مي‏گيرد: سكه‏هاي طلا و نقره‏اي كه در معاملات، رائج باشد، گندم، جو، خرما، كشمش، شتر، گاو و گوسفند. اگر كسي مالك يكي از اين نُه چيز باشد با شرايطي بايد مقداري را كه معيّن شده به يكي از مصرفهايي كه در فقه اسلامي بيان شده برساند. زكات مال التجاره (سرمايه كاسبي) و ساير غلّات مانند ذرّت و عدس مستحب است. به فتواي آيت اللَّه سيستاني زكات مال التجاره واجب است. (1) اما به حقوق كارمندان و كارگران زكات تعلق نمي‏گيرد. 1.توضيح المسائل مراجع، ج 2، مسئله 1853 و ذيل آن.

يكي از موارد مصرف زكات سبيل اللَّه است؛ يعني مي‏توان زكات را در كارهايي از ساختن مسجد، مدرسه، حسينيه، پل، اصلاح راه‏ها و... كه نفعش به عموم مسلمانان مي‏رسد و آن چه براي اسلام و مسلمانان نفع داشته باشد مصرف كرد. (1) 1.آيت اللَّه فاضل، توضيح المسائل، مسئله 1992.

• سوالات پیرامون زکات
  آیا به طلاهای زنان که مورد استفاده آنان است، زکات تعلق می گیرد؟

• سوالات پیرامون زکات آیا اهل تسنن زکات فطریه و زکات اموال را قبول دارند؟

آية اللّٰه سيّد مرتضوى: ظاهراً پولهايى كه در بانكها به صورت قرض الحسنه و سپرده و جارى گذاشته مى شود، دين است و اگر عنوان وديعه بر آن بار شود، وديعه با جواز تصرّف است، و تغيير سپردۀ ثابت، اسم بدون مسمّى است چون در سپردۀ ثابت و در وديعه عين بايد موجود باشد. امّا در حساب هاى بانكى ديگر عين پول، موجود نيست. و در هر صورت زكات ندارد بلكه تنها خمس به آن تعلّق مى گيرد آن هم خمس ارباح مكاسب به دليل اينكه مصداق: (وَ اعْلَمُوا أَنَّمٰا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ ءٍ فَأَنَّ لِلّٰهِ خُمُسَهُ) قرار مى گيرد. امّا روايات صريح و معتبر بيانگر اين است كه زكات تنها شامل اشياء نه گانه مى شود بنابر اين پولى كه در بانك گذارده مى شود تحت هر عنوانى باشد اگر شرايط خمس را داشت، خمس آن واجب و گرنه، بود و نبود آن در بانك خصوصيّتى نسبت به زكات ايجاد نمى كند منابع: مجله فقه اهل بيت عليهم السلام (فارسى)، ج‌10، ص: 9‌

از آية اللّٰه سيّد مرتضوى: زكات مال التّجاره مستحب است چون نصوص صراحت دارند كه زكات فقط در اشياء نه گانه واجب است و دليل وافى بر وجوب زكات در مال التّجاره وجود ندارد و اگر از برخى روايات چنين برداشتى شود، به جهت روايات معتبر معارض و يا به جهت اعراض اصحاب، حمل بر استحباب مى شود. منابع: مجله فقه اهل بيت عليهم السلام (فارسى)، ج‌10، ص: 9‌

آية اللّٰه سيّد مرتضوى: از آيات و روايات به خوبى استفاده مى شود كه هدف از تشريع زكات آن است كه فقرا به حقشان برسند مصالح مسلمين و جامعه اسلامى تأمين شود و جامعه اى با عزّت و عظمت در پرتو اداء حقوق واجب الهى بوجود آيد، فقر و فلاكت در ابعاد مختلف مادى و معنوى و فرهنگى و ... از جامعه اسلامى رخت بربندد به عنوان مثال در روايات آمده است: «انّ اللّٰه عزّ وجلّ فرض للفقراء فى مال الاغنياء ما يسعهم ولو علم انّ ذلك لا يسعهم لزٰادهم ...». «1» چون خداوند مى دانست نيازمنديهاى فقرا و جامعه اسلامى با زكات كاملًا تأمين مى شود به همين امور اكتفا كرد و گرنه، بيش از اين را واجب مى كرد. و به فرموده سيّدنا الاستاذ حضرت امام خمينى خمس و زكات براى تمامى مخارج حكومت اسلامى و تأمين نيازهاى جامعه اسلامى واجب شده است و تنها فقرا مورد مصرف نيستند بلكه هشت مصرف ديگر نيز دارد. اين نيز معلوم است كه پرداخت زكات يك وظيفه اجتماعى است نه وسيله گداپرورى. هدف اصلى ريشه كن كردن فقراء از جوامع اسلامى است امام صادق (علیه السلام) مى فرمايد: «زكات براى آن است كه توانگران آزمايش شوند زندگى فقراء تأمين شود اگر مردم زكات خود را مى پرداختند يك مسلمان بى نوا باقى نمى ماند مردم فقير و بى نوا نمى مانند مگر به جهت تقصير اغنياء و ثروتمندان.» پی نوشت: 1) وسائل الشيعه، ج 6، باب 3، حديث 2 منابع: مجله فقه اهل بيت عليهم السلام (فارسى)، ج‌10، ص: 4ش

• سوالات پیرامون زکات
  آيا جايز است زكات فطره را در امور فرهنگى و مذهبى كه باعث نشر معارف دين مى ‏شود صرف كرد؟

• سوالات پیرامون زکات
  چرا در زمان ابوبكر با كساني كه از پرداخت زكات امتناع مي ورزيدند جنگيدند، هر چند پيامبر آن را تحريم كرده بود؟