کدام آیات درباره صله رحم سخن گفته اند؟

اما از آيات سوره نسا آيه 1 مى فرمايد:

مفسر عظيم الشان مرحوم طبسى صاحب تفسير شريف مجمع البيان در ذيل آيه شريفه مى فرمايد آيه دلالت مى كند بر وجوب صله ارحام .

علامه و مفسر كبير قرآن مجيد مرحوم طباطبايى صاحب تفسير شريف الميزان مى فرمايد: مراد از تسائلون به و الارحام يعنى از آن جايى كه خداوند در پيش انسانها عظيم و بزرگ است و محبوب آنهاست و لذا وقتى از همديگر سوال مى كنند طرف را به خداوند قسم مى دهند چون انسان وقتى مى خواهد قسم بخورد به چيزى كه در پيش او عظيم و بزرگ است و محبوب اوست قسم مى خورد و ظاهر اينست كه ارحام عطف است به كلمه اللّه آن وقت معنى اين مى شود انسانها وقتى از طرف چيزى مى خواهند طرف را به خداوند و به ارحام (خويشاوند) قسم مى دهند. (2)

راوى مى گويد: از امام صادق عليه السلام سوال كردم از قول خداوند كه مى فرمايد: و اتقوا الذى تسائلون به و الارحام (3) يعنى و بترسيد از آن خدايى كه به نام او از يكديگر مسئلت و درخواست مى كنيد و درباره ارحام كوتاهى مكنيد.

امام عليه السلام فرمودند مراد از آيه شريفه كه دران و الارحام ذكر شده است خويشاوندان مردم است به درستى كه خداوند عزوجل امر كرده به پيوند خويشاوندان و بزرگ شمرده آنها را آيا نمى بينى اينكه خداوند قرار داده خويشاوندان را در كنار نام مبارك خودش است . (4)

علامه طباطبائى ره در ذيل آيه شريفه و اتقوا الذى تسائلون به و الارحام روايتى نقل مى كند از ابن عباس كه رسول خدا صلى اللّه عليه و آله فرمودند خداوند مى فرمايد: صلو ارحامكم فانه ابقى لكم فى حيات دنيا و خير لكم فى آخرتكم (5) يعنى با خويشاوندانتان پيوند برقرار كنيد به درستى كه اين پيوند نگهدارنده شماست در اين زندگى دنيا و براى روز رستاخيزتان هم عمل به نيكى محسوب مى شود و ممكن است مراد از(ابقى لكم ) به لحاظ اثر صله ارحام باشد چون صله ارحام بين اقارب و نزديكان وحدت را تقويت مى كند بوسيله تقويت وحدت بين انسانها آن وقت است كه انسانها در مقابل حوادث و دشمنان مى توانند استقامت كنند و حيات و زندگى خود را حفظ كنند صله ارحام از قويترين اسباب آرامش محسوب مى شود و قويترين اثر مثبت را بين اقوام و قبيله خواهد داشت و لذا نتيجه اى كه از اعمال نيك بين اقوام گرفته مى شود قويتر است از نتيجه اى كه از عمل خوب بين بيگانگان گرفته مى شود در طرف اعمال زشت هم مطلب همينطور است يعنى اثر يك عمل زشت در بين قبيله و نزديكان شديدتر است از عمل زشت بين اجانب و بيگانگان .

يكى از عوامل مهمى كه افراد يك قبيله را به هم اتصال مى دهد صله ارحام است براى صله ارحام آثار حقيقى وجود دارد كه در روحيه انسانها و اخلاق آنها و حتى در جسم انسانها يك نوع آرامش بوجود مى آورد و اين قابل انكار نيست گرچه گاهى عواملى پيدا مى شود آثار صله ارحام را ضعيف مى كند يا او را باطل مى كند اما به طور كلى آثار بوجود آمده دراثر صله ارحام را از بين نخواهد برد.

مرحوم طبرسى در مجمع البيان در ذيل آيه شريفه در ما امر اللّه چند قول نقل مى كند، 1- مراد ايمان آوردن به تمام انبياء و كتب آسمانى . 2- مراد صله رحم و پيوند خويشاوندى است .

3- مراد پيوند مومنين با همديگر دوست داشتن و كمك كردن همديگر را و در آن خويشاوند هم داخل مى شود.

و در اينجا چند روايتى كه مراد از آيه را روشن مى كند و بر لزوم سله رحم دلالت دارد مى آوريم .

• صله رحم در روایات

• عن عمر بن يزيد قال : سالت ابا عبداللّه عليه السلام عن قول اللّه عزوجل (الذين يصلون ما امر اللّه به ان يوصل ) (7)فقال قرابتك . (8)
  امام صادق عليه السلام در جواب سائلى كه از معنى آيه شريفه سوال كرد فرمودند: مراد از آيه نزديكان و خويشاوندانت است .
  
  
• عن عمر بن يزيد قال : قلت لابى عبداللّه عليه السلام الذين يصلون ما امرا به ان يوصل ) قال نزلت فى رحم آل محمد عليه و آله السلام ، و قد تكون فى قرابتك ثم قال فلا تكونن ممن يقول للشيئى ، انه فى شيئى واحد. (9)

  راوى مى گويد خدمت امام صادق عليه السلام عرض كردم درباره آيه شريفه (الذين يصلون ماامر اللّه به ) امام عليه السلام فرمودند در قرابت و پيوند آل محمد صلى اللّه عليه و آله نازل شده است و گاهى هم در خويشاوندان تو مى باشد، سپس فرمود از كسانى مباش كه يك آيه را منحصر مى كنند در يك معنى .

  توضيح : يعنى آيه قرآنى را دريك معنى منحصر نكنيد در صورتى كه از معصوم معانى متعددى براى آن آيه رسيده باشد چون براى قرآن معانى متعددى وجود دارد معنى آشكار (ظاهرى ) و معنى پنهان (باطنى ) و مويد اينكه يك آيه را نبايد منحصر كرد به يك معنى در صورتى كه احتمال معانى ديگر هم داده شود آيه مودت است مى فرمايد: قل لا اسئلكم عليه اجرا الا الموده فى القربى (10)بگو من هيچ پاداشى از شما بر رسالتم در خواست نمى كنم جز دوستى نزديكانم (اهل بيتم ) ملاحظه مى فرماييد كه آيه شريفه در مقام در خواست دوستى اهل بيت عليهم السلام است در عين حال دوستى اهل بيت عليهم السلام از صله ارحام است .

  و روايت محمد بن فيضل هم مويد اين معنى است كه براى آيات قرآنى معانى متعددى وجود دارد.قال : سمعت العبد الصالح يقول : ( الذين يصلون ما امراللّه به ان يوصل ) قال هى رحم آل محمد معلقه باالعرش تقول : اللهم صل من وصلنى و اقطع من قطعنى و هى تجرى فى كل رحم . (11)محمد بن فضيل مى گويد از امام موسى بن جعفر عليه السلام شنيدم كه فرمودند مراد از چيزى كه خداوند واجب فرموده است در اين آيه شريفه : پيوند اهل بيت رسول خدا صلى اللّه عليه و آله است كه از عرش الهى آويزان مى شود و مى گويد خداوندا پيوند كن با كسانى كه با من پيوند كرده اند و قطع كن از كسانى كه از من قطع ارتباط كرده اند در ادامه امام عليه السلام فرمود صله رحم اختصاص به رحم آل محمد صلى اللّه عليه و آله ندارد و در هر رحمى و خويشاوندى جارى مى شود.
• جابر عن ابى جعفر عليه السلام قال : قال رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله : اوصى الشاهد من امتى و الغالب منهم و من فى اصلاب الرجال و ارحام النسا الى يوم القيامه ان يصل الرحم وان كانت منه على مسيره سنه فان ذلك من الدين . (12)
  جابر از امام باقر عليه السلام نقل مى كند كه امام عليه السلام فرمود رسول خدا صلى اللّه عليه و آله فرمودند سفارش مى كنم امت حاضر و غائبم را و آنانى را كه در صلب مردها رحم زنانند تا روز قيامت كه صله رحم نكنند اگرچه به فاصله يكسال راه باشد زيرا صله رحم جزء دين است .مرحوم علامه مجلسى ره در مورد (فان ذلك من الدين ) توضيحى دارند كه مى فرمايد به زيارت خويشاوندان رفتن ، اعم از رفتن يا نامه نوشتن يا هديه فرستادن از دين است يعنى از چيزهايى است كه خداوند به آن در قرآن مبين امر كرده است . (13)
• امام صادق عليه السلام فرمود: مردى از(خثعم ) خدمت رسول خدا صلى اللّه عليه و آله آمد، گفت يا رسول خدا به من خبر بده كه در اسلام بهترين اعمال كدام است حضرت فرمودند اعتقاد داشتن به خداوند، گفت بعد از آن كدام عمل بهتر است ؟ حضرت فرمودند: صله رحم (پيوند خويشاوندى ) گفت بعد از آن كدام عمل بهتر است ؟ حضرت فرمود: امر كردن و دستور دادن به نيكى ها و باز داشتن از زشتى ها، مرد گفت يا رسول اللّه ، خبر دهيد كه مرا كه خشم آورترين عمل در درگاه الهى كدام است حضرت فرمودند: به خدا شريك قرار دادن ، گفت بعد از آن كدام عمل خشم آورترين عمل است ؟ فرمود: قطع رحم ، بريدن از خويشاوندان . گفت بعد از آن كدام عمل مورد غضب خداوند است ؟ حضرت فرمود امر به زشتيها و نهى از نيكى ها.(14) 
  
• فى وصايا ابى ذر قال : اوصانى رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله ان اصل رحمى وان ادبرت . (15)

  ابيذر گفت رسول خدا صلى اللّه عليه و آله مرا امر فرمودند كه پيوند كنم با خويشاوندانم اگر چه آنها بر من پشت كنند و قطع رابطه نمايند.
• عن اميرالمومنين عليه السلام فى حديث قال : صلوا ارحامكم وان قطعوكم .(16)

  حضرت فرمود:پيوند با خويشاوندانتان برقرار كنيد اگر چه آنان از شما بريده باشند.

1 -  بحارالانوار ج 74 ص 92

2 -  الميزان ج 4 ص 137

3 -  سوره نساء آيه 1

4-  اصول كافى ج 2 ص 150

5-  الميزان ج 4 ص 147

6-  سوره رعد آيه 21

7-  سوره رعد آيه 21

8-  اصول كافى ج 2 ص 156

9-  اصول كافى ج 2 ص 156

10-  سوره شورى آيه 23

11-  الميزان ج 2 ص 349

12-  اصول كافى ج 2 ص 151

13-  بحارالانوار ج 74 ص 114

14-  وسائل الشيعه ج 11 ص 396

15-  بحارالانوار ج 74 ص 91

16-  وسائل الشيعه ج 11 ص 175

سلمان زوّارى نسب ميانجى،کتاب صله ارحام ، آثار و ثمرات آن