قرض الحسنه در آیه 12 سوره مائده

سوره مائده آیه 12:

وَ لَقَدْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَقَ بَنى إِسرءِيلَ وَ بَعَثْنَامِنْهُمُ اثْنىْ عَشرَ نَقِيباً وَ قَالَ اللَّهُ إِنى مَعَكمْ لَئنْ أَقَمْتُمُالصلَوةَ وَ ءَاتَيْتُمُ الزَّكوةَ وَ ءَامَنتُم بِرُسلى وَ عَزَّرْتُمُوهُمْ وَأَقْرَضتُمُ اللَّهَ قَرْضاً حَسناً لاُكفِّرَنَّ عَنكُمْ سيِّئَاتِكُمْ وَلاُدْخِلَنَّكمْ جَنَّتٍ تجْرِى مِن تحْتِهَا الاَنْهَرُ فَمَن كفَرَ بَعْدَ ذَلِكمِنكمْ فَقَدْ ضلَّ سوَاءَ السبِيلِ

خدا از بنى اسرائيل پيمان گرفت ، و ازآنها دوازده رهبر و سرپرست برانگيختيم و خداوند (به آنها) گفت من با شما هستم ، اگرنماز را برپا داريد و زكات را بپردازيد و به رسولان من ايمان بياوريد و آنها رايارى كنيد و بخدا قرض الحسن بدهيد (در راه او به نيازمندان كمك كنيد) گناهان شما رامى پوشانم (مى بخشم ) و شما را در باغهاى بهشت كه نهرها از زير درختان آن جارى استوارد مى كنم ، اما هر كس بعد از اين كافر شود از راه راست منحرف گرديده است .

در اين سوره از آغاز اشاره به مساله وفاى به عهد شده ، و اين معنىبمناسبتهاى مختلف تكرار گرديده است ، از جمله در آيه فوق است ، و شايد يك فلسفه اين همه تاكيد پى در پى روى مساله وفاى به عهد و مذمت از پيمان شكنى ، براى اهميت دادن به مساله پيمان غدير است كه در آيه 67 خواهد آمد.

در آغاز آيه مورد بحث مى فرمايد: ما از بنى اسرائيل پيمان گرفتيم كه بدستورات ما عمل كنند و بدنبال اين پيمان دوازده رهبر و سرپرست براى آنهابرگزيديم ، تا هر يك سرپرستى يكى از طوائف دوازده گانه بنى اسرائيل را بر عهده گيرد.

نقباى بنى اسرائيل ، وزيران موسى بودند و بعد به مقام نبوت رسيدند در حالات پيامبر اسلام (صلى اللّه عليه و آله و سلّم) مى خوانيم كه در شب عقبه كه مردم مدينه براى دعوت آن حضرت به محل عقبه آمده بودند دستور دادكه دوازده نفر نقيب از ميان خودشان به تعداد نقباى بنى اسرائيل انتخاب كنند كه مسلما وظيفه آنها نيز مساله رهبرى جمعيت بود نه تنها خبرگزارى.

جالب توجه اينكه در روايات متعددى كه از طرق اهل تسنن وارد شده اشاره به خلفا و جانشينان دوازده گانه پيامبر اسلام (صلى اللّه عليهو آله و سلّم ) گرديده و تعداد آنها به تعداد نقباى بنى اسرائيل معرفى شده است. پيشواى معروف اهل تسنن احمدحنبل در مسند خود از مسروق نقل ميكند كه مى گويد: از عبد الله بن مسعود پرسيدم چندنفر بر اين امت حكومت خواهند كرد ابن مسعود در پاسخ گفت:

لقد سئلنا رسول الله (صلى اللّه عليه و آله و سلّم ) فقال اثنى عشركعدة نقباء بنى اسرائيل

ما از پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم همين سؤ ال را كرديم و او در پاسخ فرمود: دوازده نفر به تعداد نقباى بنىاسرائيل.

سپس وعده خدا را به بنى اسرائيل چنين تشريح مى كند كه خداوند به آنها گفت: من با شما خواهم بود و از شماحمايت مى كنم (و قال الله انى معكم).

اما به چند شرط:

1. به شرط اينكه نماز را برپا داريد (لئن اقمتمالصلوة).

2. و زكات خود را بپردازيد (و آتيتم الزكاة).

3. به پيامبران من ايمان بياوريد و آنها را يارى كنيد (و آمنتم برسلى و عزرتموهم).

4. علاوه براين ، از انفاق هاى مستحب كه يكنوع قرض الحسنه با خدا است خوددارى ننمائيد (واقرضتم الله قرضا حسنا)

5. اگر به اين پيمان عمل كنيد، من سيئات و گناهان گذشته شما را مى بخشم (لاكفرن عنكم سيئاتكم)

6. و شما را در باغهاى بهشت كه از زيردرختان آن نهرها جارى است داخل ميكنم (و لادخلنكم جناتتجرى من تحتها الانهار).

7. ولى آنها كه راه كفر و انكار و عصيان را پيشگيرند مسلما از طريق مستقيم گمراه شده اند. (فمن كفر بعدذلك منكم فقد ضل سوآء السبيل).

درباره اينكه چرا انفاق در قرآن مجيد به عنوان قرض دادن بخدا ناميده شده توضيح لازم را در تفسير نمونه در جلد 2 صفحه 160داده ايم.

در اينجا سؤ الى باقى مى ماند كه چرا مساله نماز و زكات بر ايمان بموسى (عليه السلام ) مقدم داشته شده است با اينكه ايمان به او قبل از عمل بوده است.جمعى از مفسران پاسخ سؤ ال را چنين داده اند كه منظور از رسل در آيه فوق پيامبرانى است كه بعد از موسى آمده اند، نه خود موسى بنابراين ، دستورى نسبت به آينده مى باشد كه مى تواند بعد از نماز و زكاة قرار گيرد و اين احتمال نيز هست كه رسل اشاره به همان نقباى بنى اسرائيل باشد كه پيمان وفادارى نسبت به آنها از بنى اسرائيل گرفته شده است (در تفسير مجمع البيان مى خوانيم كه بعضى از مفسران پيشين احتمال داده اند كه نقباى بنى اسرائيل رسولان خدا بودند و اين احتمال آنچه را دربالا گفتيم تاييد مى كند).

در نتيجه می فهميم دستورقرض الحسنه به قدری مهم است كه پس از نماز و زكات و ایمان و یاری رسولان خدا، ذكر شده، دوم اینكه: این دستور در ادیان پیشین نیز از دستورهای مهم خدا بوده است. سوّم اینكه: پاداش آن بخشش گناهان و بهشت پرنعمت است. چهارم آنكه: قرض الحسنه، قرض دادن به خداست. یعنی مورد پذیرش حقّ است و خدا دستش را به جای دست مستمند قرار می دهد.