وصیت در روایات
۱۶ مرداد ۱۳۹۹ 0- آیه180سوره بقره
كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِنْ تَرَكَ خَيْرًا الْوَصِيَّةُ لِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ بِالْمَعْرُوفِ ۖ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ«1»
بر شما مقرر شده است كه چون يكى از شما را مرگ فرا رسد، اگر مالى بر جاى گذارد، براى پدر و مادر و خويشاوندان [خود] به طور پسنديده وصيت كند؛ [اين كار] حقى است بر پرهيزگاران. - آیات 181و182 سوره بقره
«فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَمَا سَمِعَهُ فَإِنَّمَا إِثْمُهُ عَلَى الَّذِينَ يُبَدِّلُونَهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ*»«فَمَنْ خَافَ مِنْ مُوصٍ جَنَفًا أَوْ إِثْمًا فَأَصْلَحَ بَيْنَهُمْ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ».
پس هركس تبديل كند وصيت را بعد از اينكه شنيد آن را همانا گناه آن به عهده كسى است كه آن را تبديل مىكند. هركس بيم آن را داشته باشد كه وصيت كننده ميل به باطل نمايد يا گناهى مرتكب شود پس ميان آنان (يعنى ميان آنان كه ميت درباره آنها وصيت كرده است) اصلاح و سازش ايجاد كند گناهى بر او نيست به درستى كه خدا آمرزنده و دلسوز است. - سوره مائده، آيه 106«يا أَيُّهَاالَّذِينَ آمَنُوا شَهادَةُ بَيْنِكُمْ إِذا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ حينَ الْوَصِيَّةِ اثْنانِ ذَواعَدْلٍ مِنْكُمْ أَوْ آخَرانِ مِنْ غَيْرِكُمْ».اى مؤمنين هنگام فرا رسيدن مرگ يكى از شما كه مىخواهد وصيت كند دو نفر عادل از شماها حاضر شوند (تا وصيت را بشنوند و بعداً شهادت بدهند) يا دو نفر از غير شما ...
وصيّت در لغت به معناى از ديگرى عمل به چيزى را پيشاپيش خواستن، عهد و پيمان و وصل كردن است و در اصطلاح فقهى به معناى تمليك چيزى به ديگرى نسبت به بعد از مرگ خويش مىباشد.
- روایات درباره وصیت
- کلام پيامبر (ص)
- هر كس بدون وصيت بميرد، به مرگى همچون مرگ دوره جاهلى مرده است.(به نقل از المقنعه شيخ مفيد، ص 102، در وسائل الشيعه، ج 6، ص 352، آمده است. )
- سزاوار نيست بر مؤمن كه هيچ شبى بخوابد مگر اينكه وصيت نامهاش زير سرش باشد. (به نقل از المقنعه شيخ مفيد، ص 102، در وسائل الشيعه، ج 6، ص 352، آمده است)
- وصيت موجب اتمام كم و كاستى زكات است. (تهذيب، شيخ طوسى، ج 2، ص 382)
- هر كس به هنگام مرگ وصيتى پسنديده نكند، موجب كاستى در مردانگى و خرد اوست.(فروع كافى، ج 2، ص 234.)
- هر كس به هنگام مرگ، وصيت پسنديده نكند، موجب كاستى در مروت و خرد اوست.گفته شد: اى رسول خدا! چگونه بايد وصيت كرد؟ فرمودند: چون مرگش فرا رسد و مردم پيش او جمع شوند، بگويد: پروردگارا! اى پديد آورنده آسمانها و زمين! اى آگاه آشكار و نهان! اى مهربان به دوست و دشمن! پروردگارا! من در اين جهان به پيشگاه تو عهد و اقرار مىكنم و گواهى مىدهم كه خدايى جز تو نيست يگانهيى كه تو را شريك و انبازى نيست و محمد بنده و فرستاده تو است و همانا كه بهشت و دوزخ حق است و حساب و برانگيختن و ميزان و قدر حق است و قرآن چنان است كه تو فرو فرستادهاى و تو خود، خداى حق و آشكارى. خداوند به محمد (ص) بهترين پاداش را دهاد! و به محمد و آل او بهترين تحيت را عنايت فرمايد. پروردگارا! اى ساز و برگ من به هنگام گرفتارى، و اى ياور من به هنگام سختى، و اى ولى نعمت من! تو كه خداى من و خداى پدر و نياكان منى، مرا لحظهيى به خود وامگذاركه اگر يك چشم بر هم زدن مرا به خودم واگذارى، به بدى نزديك و از نيكى دور مىشوم. خدايا! انيس وحشت من در گورم باش و اين عهد مرا روزى كه تو را ديدار مىكنم به من ارزانى فرماى. سپس به نيازهاى خود وصيت كند.اين وصيت، همان است كه در آيه 91 سوره نوزدهم (مريم) آمده و فرموده است: «مالك نمىباشند شفاعت را، مگر كسى كه بگيرد از نزد خداى بخشنده عهد و پيمانى را.» و اين عهد و پيمان ميت است و وصيت بر هر مسلمانى حق است و لازم است كه اين را حفظ و به اين عمل كند.امير المؤمنين على (ع) مىگويد: اين گونه وصيت كردن را پيامبر (ص) به من آموختند و فرمودند: جبريل (ع) به من آموزش داد. (با ذكر اسناد از فروع كافى و تهذيب و استبصار در وسائل الشيعه، ج 6، ص 359، آمده است )
- پيامبر (ص) ضمن وصيت خود به على (ع) چنين فرمودند:اى على! تو را در باره خودت به خصالى سفارش مىكنم كه بايد آن را حفظ و عمل كنى (و سپس فرمودند: خدايا! خود او را يارى فرماى)، نخست راستى است و هرگز نبايد از دهانت دروغى بيرون آيد. دوم پارسايى و هرگز به خيانت گستاخى مكن. سوم بيم از خداوند متعال آنچنان كه گويى او را مىبينى. چهارم بسيار گريستن براى خدا كه در قبال هر قطره اشك براى تو هزار خانه در بهشت ساخته مىشود.پنجم آنكه، مال و جان خود را فداى دين خويش كنى. ششم آنكه سنت مرا در نماز و روزه و صدقات من عمل كنى، يعنى پنجاه و يك ركعت در شبانروز نماز بگزارى (واجب و نافله) و از هر ماه سه روز، روزه بگيرى، پنجشنبه اول و آخر هر ماه و چهارشنبه وسط آن را، اما در مورد صدقه دادن بايد چندان كوشش كنى كه با خود بگويى گويا اسراف كردم و حال آنكه اسراف نكردهاى. آنگاه سه بار فرمودند: بر تو باد به خواندن نماز شب و سه بار فرمودند: بر تو باد به خواندن نماز ظهر و بر تو باد كه در همه حال قرآن تلاوت كنى، و در نمازهايت دستهايت را مقابل چهرهات بلند كن و قنوت بخوان، و بر تو باد كه به هنگام هر وضو گرفتن، مسواك بزنى و بر تو باد مواظبت به انجام اخلاق پسنديده و دورى كردن از اخلاق نكوهيده و اگر چنين نكردى، كسى جز خويشتن را سرزنش مكنى.(به نقل از روضه كافى، در بحار الانوار، ج 77، ص 68، آمده است)
- امير المؤمنين على (ع) فرموده است:
- هر كس وصيت كند و در آن حيف و ستمى روا ندارد، چنان است كه آن مال را در زندگى خويش در راه خدا صدقه داده باشد و براى من تفاوتى نيست در آنكه به وارثان خود زيانى برسانم يا آن مال را از ايشان دزديده باشم. (تهذيب، ج 2، ص 382 و 383. )
- امام صادق فرموده است:
- وصيت، حقى است بر هر مسلمان. ( تهذيب، ج 2، ص 382 و 383)
- و همان حضرت فرموده است: هيچ مردهيى را مرگ فرا نمىرسد مگر اينكه خداوند چشم و گوش و عقل او را در مورد وصيت به او بر مىگرداند كه بفهمد آيا وصيت كرده است يا نه و اين همان راحتىيى است كه به آن راحتى مرگ مىگويند و آن حق هر مسلمان است.(تهذيب، ج 2، ص 382 و 383)
- باز همان حضرت فرمودهاند: هر كس به هنگام مرگ، براى خويشاوندانى كه ارث نمىبرند، وصيت نكند، سرانجامش به گناه پايان مىپذيرد. (مجموعه اين روايات با ذكر اسناد، در مبحث وصيت وسائل الشيعه، آمده است)