مجموعه سوالات درباره زکات (6)

1- امكانات نسبى مانع گرفتن زكات نيست ، به چند حديث توجه كنيد: شخصى به امام صادق (عليه السلام ) گفت : فلانى منزلى دارد كه چهار هزار درهم ارزش دارد، شترى دارد كه هر روز دو تا چهار درهم علاوه بر هزينه علف سود دارد، به علاوه همسر و غلام دارد. امام فرمود: آيا از من مى خواهى كه او را وادار كنم منزلى كه زادگاه و سبب عزت اوست يا غلام و شترى كه وسيله زندگى اوست بفروشد؟! هرگز، او مى تواند زكات بگيرد و لازم نيست خانه و شتر و غلامش را بفروشد. (1) 2- به امام صادق (عليه السلام ) گفتند: عيسى بن اعين به نيازمندى چنين گفت : چون ديدم كه تو گوشت و خرما خريدى پس فقير نيستى و با اينكه زكات دارم به تو نمى دهم . هر چه فقير عذر آورد كه خريد گوشت و خرما دائمى نبوده است ، بر عيسى بن اعين اثر نكرد. امام براى مدتى دست مباركشان را بر پيشانى گذاشتند سپس سر بلند كرده و فرمودند: خداوند عنايتى به اموال غنيا و سپس توجهى به اموال فقرا فرمود، پس در اموال اغنيا سهمى كه براى فقرا كافى باشد قرار داد. (2) 3- از امام صادق (عليه السلام ) پرسيدند: از سهم زكات تا صد درهم به فقير بدهم ؟ حضرت فرمود: بله . پرسيدند: از سهم زكات تا دويست درهم به فقير بدهم ؟ فرمود: بله . پرسيدند: از سهم زكات تا سيصد درهم بدهم ؟ فرمود: بله . پرسيدند: از سهم زكات تا چهار صد درهم به فقير بدهم ؟ فرمود: بله . پرسيدند: از سهم زكات تا پانصد درهم به فقير بدهم ؟ فرمود: بله آن قدر بده تا او را بى نياز كنى . (3) 4- امام صادق (عليه السلام ) از حضرت على (عليه السلام ) نقل مى فرمايد كه : زكات براى كسانى است كه نه مقام حكومتى دارند و نه ساختمانى و نه ثروت و تجارتى ، و نه براى اجير شدن آشنايى با حرفه اى دارند و نه توان بدنى براى كارهاى ساده ، پس خداوند در اموال اغنيا سهمى را براى اين افراد واجب فرموده است ، به مقدارى كه در زندگى فلج نباشند و بتوانند روى پاى خود بايستند. (4) از امام پرسيدند: زندگى شخصى از طريق پدر يا عمو و يا برادرش در حد ساده تاءمين مى شود. آيا مى تواند براى توسعه زندگى زكات بگيرد؟ امام فرمود: مانعى ندارد. (5) در حديث ديگرى مى خوانيم : حتى براى ازدواج كردن مى تواند زكات بگيرد. (6) در حديث ديگرى آمده است كه مى تواند به قدرى بگيرد كه بتواند صدقه نيز بدهد. (7) در بعضى روايات مى خوانيم : فقير مى تواند زكات بگيرد و زندگى خود را تاءمين نمايد و حتى اگر حج نرفته است ، با آن به مكه نيز برود. (8) البته با توجه به اينكه فقير تا مرز يك زندگى عادى مى تواند از زكات استفاده كند، رفتن به حج در آن زمان از مدينه يك هزينه استثنائى به حساب نمى آيد (و الله العالم ). پی نوشت: 1 -وافى ، ج 10، ص 172. قيل امام صادق : جعلت فداك له دار تساوى اربعة الاف درهم وله جارية و له غلام يستسقى على الجمل كل يوم ما بين الدرهمين الى الاربعة سوى علف الجمل و له عيال اله ان ياءخذ الزكوة ؟ فقال (عليه السلام ): نعم . قال السائل و له هذه العروض ؟! فقال (عليه السلام ): يا ابا محمد فتاءمرنى ان امره ان يبيع داره و هى عزة و مسقط راءسه او يبيع جاريته التى نقية الحر و البرد و تصون و جهه و وجه عياله او امره ان يبيع غلامه و جمله و هى معشته و قوته ؟ ياءخذ الزكوة فهى له حلال و لا يبيع داره و لا غلامه و لا جمله 2 -وافى ، ج 10، ص 177 3 -جامع الاحاديث ، ج 9، ص 306 4 -انما هى (زكات ) لا قوام ليس لهم فى الامارة نصيب و ال فى العمارة حظ و لا فى التجارة مال و لا فى الاجارة معرفة و قدرة ففرض الله فى اموال الاغنياء ما يقوتهم و يقوم باودهم جامع الاحاديث ، ج 9، ص 236 5 -عن الرجل يكون ابوه او عمه او اخوه يكفيه مؤ نته اياءخذ من الزكوة فيتوسع به ان كانوا لا يوسعون عليه فى كل ما يحتاج اليد؟ فقال لا باءس جامع الاحاديث ، ج 9، ص 254 6-وافى ، ج 10، ص 177 7- وافى ، ج 10، 175 8- وافى ، ج 10، ص 177 منابع: محسن قرائتى،کتاب زكات‌‌

آیا می توان زکات اموال و زکات فطره ی خود را برای کمک به خانواده های بی سرپرست، معلولین، ایتام و ... در اختیار سازمان بهزیستی قرار داد؟ حضرت آیةالله خامنه ای؛ میزان در حصول برائت ذمّه، تسلیم زکات به فقیر شرعی است ولو این که به وکالت واسطه در این باره باشد. و اگر [بهزیستی] وکیل در صرف زکات اموال و زکات فطره در مصارف مقرره ی شرعی آن باشد، اشکال ندارد و موجب برائت ذمّه می شود. حضرت آیةالله بهجت؛ باید اطمینان حاصل شود که آن سازمان، زکات را به مصارف زکات می رساند. حضرت آیةالله سیستانی؛ به هر فرد یا سازمانی که مطمئن هستید عین پول را به فقرای واجد شرایط پرداخت می کنند، می توانید پرداخت کنید. حضرت آیةالله تبریزی ؛ مکلف باید زکات مال و زکات فطره را خودش به فقیر مؤمن، یا سایر مصارف زکات بدهد، یا به کسی بدهد که می داند عین آن را به فقیر می رساند و تبدیل به مال دیگر نمی کند. حضرت آیةالله فاضل لنکرانی؛ اگر از مصرف صحیح آن مطمئن نباشید، کفایت نمی کند. حضرت آیةالله مکارم شیرازی؛ به هر نهاد یا فردی که مطمئن باشد به نیازمندان می رساند، اشکالی ندارد. حضرت آیةالله صافی گلپایگانی؛ زکات فطره به نظر حقیر باید به فقیر غیر سید داده شود؛ مگر این که دهنده سید باشد که می تواند به فقیر سید و غیر سید بدهد و زکات مال را می تواند به فقیر غیر سید بدهد، یا به مصارف دیگری که در توضیح المسایل حقیر مرقوم است، برساند. حضرت آیةالله نوری همدانی؛ بلی، می توانید. منابع: مجله نامه جامعه ، شهریور و مهر 1386، شماره 36 و 37 ، صفحه 76‌

حضرت آیةالله خامنه ای؛ اشکال ندارد. حضرت آیةالله سیستانی؛ اگر مورد نیاز آن ها باشد و پول تهیه ی آن را نداشته باشند و نتوانند تحصیل کنند، اشکال ندارد. حضرت آیةالله تبریزی ؛ اگر تهیه ی کتاب دینی برای فرزند ضرورت دارد و فرزند از خود مالی ندارد، والدین می توانند زکات فطره شان را برای تهیه ی کتاب به فرزند بدهند و در این حکم بین فرزند دختر و پسر فرقی نیست. حضرت آیةالله فاضل لنکرانی؛ مانعی ندارد و فرقی بین دختر و پسر وجود ندارد. بلی با وجود فقیر، پرداخت به فقیر، افضل و مطابق احتیاط است. حضرت آیةالله مکارم شیرازی؛ مصرف زکات فطره، تنها فقرا و مستمندان هستند بنابر احتیاط واجب. منابع: مجله نامه جامعه ،شهریور و مهر 1386، شماره 36 و 37 ، صفحه 76

هل تسنن خود به فرقه های متعددی مثل مالکی، شافعی، حنفی و حنبلی تقسیم می شوند ما احکام بسیاری در زمینه زکات داریم که در آنها با فرقه یا فرقه هایی موافق و با برخی مخالفیم برای اطلاع ریز از آنها می توانید به کتاب های های "الفقه علی المذاهب الخمسه تألیف محمد جواد مغنیه، الفقه علی المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت علیهم السلام‏ نویسنده: جزیری، عبد الرحمن- غروی، سید محمد- یاسر مازح و کتاب الخلاف تألیف شیخ طوسی " مراجعه نمایید اما ما در این جا به چند مورد از اشتراکات که تقریبا بین شیعیان و تمام فرق اهل تسنن مشترک می باشد اشاره می نماییم: جمیعا اتفاق دارند که زکات بر چهار پایان برای شتر، گاو(شامل گاو میش هم می شود) و گوسفند(شامل بز هم می شود) و برای حبوبات و ثمرات درختان و در طلا و نقره و معادن واجب است اما در شرایط و احکام ریز آن اختلافاتی وجود دارد. جمیعا اتفاق دارند که زکات بر زیور آلات و جواهر تعلق نمی گیرد و همچنین بر لباس های بدن و خانه محل سکونت و اثاثیه منزل و مرکب و سلاح جنگ و آنچه که از وسایل و کتب که مورد نیاز انسان است. جمیعا اتفاق دارند که زکات بر اسب و قاطر و الاغ واجب نیست مگر اینکه از اموال تجارت حساب شود البته حنفی ها اگر اسب نر باشد واجب می دانند. و همچنین در مستحقین زکات هم همه مشترکند که به فقرا و مساکین و عاملین زکات و افرادی برای الفت دادن قلبشان به اسلام و عبدها و مقروضین و در راه خدا و در راه ماندگان تعلق می گیرد اما در تعریف اینها اختلاف هست.[1] پی نوشت: [1] الفقه علی المذاهب الخمسة، ج‏1، ص: 166- 175 منبع اصلی: پایگاه حوزه‌

• سوالات پیرامون زکات
  آیا افراد عام (غیر سید) می توانند سادات را برای خوراک دعوت کنند یا خیر؟

• سوالات پیرامون زکات آیا اهل تسنن زکات فطریه و زکات اموال را قبول دارند؟

آية اللّٰه سيّد مرتضوى: ظاهراً پولهايى كه در بانكها به صورت قرض الحسنه و سپرده و جارى گذاشته مى شود، دين است و اگر عنوان وديعه بر آن بار شود، وديعه با جواز تصرّف است، و تغيير سپردۀ ثابت، اسم بدون مسمّى است چون در سپردۀ ثابت و در وديعه عين بايد موجود باشد. امّا در حساب هاى بانكى ديگر عين پول، موجود نيست. و در هر صورت زكات ندارد بلكه تنها خمس به آن تعلّق مى گيرد آن هم خمس ارباح مكاسب به دليل اينكه مصداق: (وَ اعْلَمُوا أَنَّمٰا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ ءٍ فَأَنَّ لِلّٰهِ خُمُسَهُ) قرار مى گيرد. امّا روايات صريح و معتبر بيانگر اين است كه زكات تنها شامل اشياء نه گانه مى شود بنابر اين پولى كه در بانك گذارده مى شود تحت هر عنوانى باشد اگر شرايط خمس را داشت، خمس آن واجب و گرنه، بود و نبود آن در بانك خصوصيّتى نسبت به زكات ايجاد نمى كند منابع: مجله فقه اهل بيت عليهم السلام (فارسى)، ج‌10، ص: 9‌

از آية اللّٰه سيّد مرتضوى: زكات مال التّجاره مستحب است چون نصوص صراحت دارند كه زكات فقط در اشياء نه گانه واجب است و دليل وافى بر وجوب زكات در مال التّجاره وجود ندارد و اگر از برخى روايات چنين برداشتى شود، به جهت روايات معتبر معارض و يا به جهت اعراض اصحاب، حمل بر استحباب مى شود. منابع: مجله فقه اهل بيت عليهم السلام (فارسى)، ج‌10، ص: 9‌

آية اللّٰه سيّد مرتضوى: از آيات و روايات به خوبى استفاده مى شود كه هدف از تشريع زكات آن است كه فقرا به حقشان برسند مصالح مسلمين و جامعه اسلامى تأمين شود و جامعه اى با عزّت و عظمت در پرتو اداء حقوق واجب الهى بوجود آيد، فقر و فلاكت در ابعاد مختلف مادى و معنوى و فرهنگى و ... از جامعه اسلامى رخت بربندد به عنوان مثال در روايات آمده است: «انّ اللّٰه عزّ وجلّ فرض للفقراء فى مال الاغنياء ما يسعهم ولو علم انّ ذلك لا يسعهم لزٰادهم ...». «1» چون خداوند مى دانست نيازمنديهاى فقرا و جامعه اسلامى با زكات كاملًا تأمين مى شود به همين امور اكتفا كرد و گرنه، بيش از اين را واجب مى كرد. و به فرموده سيّدنا الاستاذ حضرت امام خمينى خمس و زكات براى تمامى مخارج حكومت اسلامى و تأمين نيازهاى جامعه اسلامى واجب شده است و تنها فقرا مورد مصرف نيستند بلكه هشت مصرف ديگر نيز دارد. اين نيز معلوم است كه پرداخت زكات يك وظيفه اجتماعى است نه وسيله گداپرورى. هدف اصلى ريشه كن كردن فقراء از جوامع اسلامى است امام صادق (علیه السلام) مى فرمايد: «زكات براى آن است كه توانگران آزمايش شوند زندگى فقراء تأمين شود اگر مردم زكات خود را مى پرداختند يك مسلمان بى نوا باقى نمى ماند مردم فقير و بى نوا نمى مانند مگر به جهت تقصير اغنياء و ثروتمندان.» پی نوشت: 1) وسائل الشيعه، ج 6، باب 3، حديث 2 منابع: مجله فقه اهل بيت عليهم السلام (فارسى)، ج‌10، ص: 4ش

• سوالات پیرامون زکات
  آيا جايز است زكات فطره را در امور فرهنگى و مذهبى كه باعث نشر معارف دين مى ‏شود صرف كرد؟

• سوالات پیرامون زکات
  چرا در زمان ابوبكر با كساني كه از پرداخت زكات امتناع مي ورزيدند جنگيدند، هر چند پيامبر آن را تحريم كرده بود؟