انفاق در آیه 38 سوره محمد

در اين آيه و آیه قبل براى نشان دادن ميزان دلبستگى غالب مردم به اموال و ثروتهاى شخصى مى فرمايد: هر گاه اموال شما را مطالبه كند، و حتى اصرار ورزد بخل مى كنيد، بلكه از آن بالاتر كينه ها و خشم شما را آشكار مى سازد! «ان يسئلكموها فيحفكم تبخلوا و يخرج اضغانكم»

يحفكم  از ماده احفاء به معنى اصرار در مطالبه و سؤ ال است، و در اصل از حفا به معنى پابرهنه راه رفتن است. اين تعبير كنايه از كارهائى است كه انسان تا آخرين حد آنرا پيگيرى مى كند، لذا احفاء شارب به معنى اصلاح كردن سبيل در كوتاهترين حد است و اضغان جمع ضغن چنانكه قبلا هم اشاره كرديم به معنى كينه شديد است خلاصه اينكه آيه بيانگر دلبستگى شديد بسيارى از مردم به مسائل مالى است و در حقيقت يكنوع ملامت و سرزنش آنها و در عين حال تشويق به ترك اين وابستگى است، تا آنجا كه اگر خدا نيز از آنها مطالبه كند خشم و كينه او را به دل مى گيرند! و به اين ترتيب با اين تازيانه ملامت روح خفته انسانها را بيدار مى سازد، تا زنجير اسارت و بردگى اموال را از گردن خويش ‍ بردارند و آنچنان شوند كه در راه دوست از همه چيز بگذرند، و همه را بر پاى او نثار كنند، در عوض ايمان و تقوا و رضا و خشنودى او را بطلبند. آيه مورد بحث كه آخرين آيه سوره محمد صلى اللّه عليه و آله و سلّم است تأكيد ديگرى است بر آنچه در آيات گذشته پيرامون مسائل مادى و دلبستگي هاى مردم به آن و انفاق در راه خدا آمده است. مى فرمايد: بدانيد شما همان جمعيتى هستيد كه دعوت براى انفاق در راه خدا مى شويد، بعضى از شما اين فرمان الهى را اطاعت مى كنند در حالى كه بعضى بخل مى ورزند «ها انتم هؤ لاء تدعون لتنفقوا فى سبيل الله فمنكم من يبخل» در اينجا اين سؤال مطرح مى شود كه در آيات قبل گفته شد خداوند اموال شما را مطالبه نمى كند چگونه در اين آيه دستور به انفاق فى سبيل الله داده شده است ؟ ولى دنباله خود آيه در حقيقت به اين سؤ ال از دو راه پاسخ مى دهد: نخست مى گويد: «كسى كه در انفاق بخل كند نسبت به خود بخل كرده است» «و من يبخل فانما يبخل عن نفسه» چرا كه نتيجه انفاقها هم در دنيا به خود شما بازمى گردد، زيرا فاصله هاى طبقاتى كم مى شود آرامش و امنيت در جامعه حكمفرما مى گردد، محبت و صفا و صميميت جاى كينه و عداوت را مى گيرد اين پاداش دنيوى شما است و هم در آخرت در برابر هر درهم و دينارى مواهب و نعمتهائى به شما ارزانى مى دارد كه هرگز به فكر بشرى خطور نكرده است، بنابراين هر قدر بخل كنيد به خودتان بخل كرده ايد!به تعبير ديگر مسئله انفاق در اينجا بيشتر ناظر به انفاق براى جهاد است و تعبير به فى سبيل الله نيز تناسب با همين معنى دارد، و واضح است كه هر گونه كمك به پيشرفت امر جهاد ضامن حفظ موجوديت و استقلال و شرف يك جامعه است

پاسخ ديگر اينكه خداوند غنى و بى نياز است و شما همه نيازمنديد «و الله الغنى و انتم الفقراء»

او هم از انفاق شما بى نياز است ، و هم از اطاعتتان ، اين شما هستيد كه در دنيا و آخرت نياز به لطف و رحمت و پاداش او داريد.اصولا موجودات امكانيه و ما سوى الله سر تا پا فقر و نيازند، و غنى بالذات تنها خدا است ، آنها حتى در اصل وجودشان دائما وابسته به اويند، و لحظه به لحظه از منبع لا يزال فيض وجود او مدد مى گيرند كه اگر يك لحظه از آنها قطع فيض كند هستى همه بر باد مى رود و فرو ريزند قالبها!